Stal INOX – właściwości i zastosowanie

Nazwa „INOX” często jest spotykana jako określenie koloru sprzętu AGD, ale w rzeczywistości jest to odmiana stali. Ponieważ jest wyjątkowo odporna, jest powszechnie stosowanym materiałem w przemyśle. W tym wpisie wyjaśniamy, skąd wzięła się nazwa, a także jakie ma właściwości i gdzie jest wykorzystywana stal INOX!

INOX – co to jest?

INOX to skrót od francuskiego inoxydable, co oznacza „nieutleniający się”. Nazwa ta odnosi się więc do stali odpornej na korozję. Powszechnie nazywa się ją stalą nierdzewną. Jej cechą charakterystyczną jest też to, że zawiera min. 10,5% chromu oraz max. 1,2% węgla.

Skład chemiczny stali nierdzewnej to przede wszystkim kilka podstawowych pierwiastków stopowych, takich jak chrom, nikiel oraz molibden. Są dodawane do żelaza, by uzyskać określone właściwości metalu, takie jak:

• odpowiednią strukturę krystaliczną,
• odporność korozyjną,
• wytrzymałość mechaniczną,
• podatność na kształtowanie,
• odporność na niskie oraz wysokie temperatury.

Odpowiednio dostosowując stężenie wybranych pierwiastków stopowych umożliwia uzyskanie wybranych parametrów.

Stal nierdzewna INOX – jakie ma właściwości?

Stal nierdzewna INOX ma wiele przydatnych właściwości, czemu zawdzięcza swoje szerokie zastosowanie. Do jej największych zalet zaliczają się:

• estetyczny wygląd,
• odporność na korozję,
• łatwe czyszczenie,
• dobra odporność temperaturowa,
• łatwe spawanie,
• neutralność biologiczna,
• możliwość recyklingu,
• łatwa przeróbka,
• dobry stosunek wytrzymałości do wagi,
• łatwa eksploatacja,
• niski ekonomiczny koszt życia produktu.

Czym różni się INOX od stali nierdzewnej?

Stal INOX jest zaliczana do stali nierdzewnych, dlatego takie porównanie nie ma raczej sensu. Oczywiście istnieją pewne różnice we właściwościach mechanicznych pomiędzy różnymi rodzajami stali należących do tej kategorii, co wiąże się z odmiennymi proporcjami pierwiastków stopowych.

Jak z kolei INOX ma się do tzw. stali szlachetnej? Pojęcie to również obejmuje wszystkie odmiany stali nierdzewnej, dlatego znów nie ma czego porównywać. Zapamiętaj, że INOX, stal nierdzewna i stal szlachetna to po prostu ten sam materiał, którego główną cechą jest odporność na korozję.

Podział oraz oznaczenie stali INOX (stali nierdzewnej)

Stal INOX jest nazwą odnoszącą się nie do jednego materiału, ale całej grupy stopów odpornych na korozję. Wyróżnia się kilka rodzajów, ze względu na ich strukturę krystaliczną:

• austenityczne (A),
• ferrytyczne (F),
• austenityczno-ferrytyczne (duplex),
• martenzytyczne (C).

Elementy złączne ze stali nierdzewnej (np. śruby INOX, wkręty INOX, nakrętki) wykonuje się przede wszystkim ze stali austenitycznych – A2 (AISI 304) i A4 (AISI 316).

Charakterystyka stali austenitycznej

Stale austenityczne powstają po dodaniu niklu do stopu. Dodatek molibdenu wpływa na wzrost ich odporności korozyjnej. W porównaniu z innymi odmianami stali nierdzewnych, ich głównymi cechami są:

• bardzo dobra odporność korozyjna,
• duża ciągliwość,
• podatność na kształtowanie,
• wysoka udarność,
• bardzo dobra spawalność,
• niemagnetyczność,
• szeroki zakres temperatury eksploatacji,
• dostateczna wytrzymałość mechaniczna,
• niska przewodność cieplna przy wysokiej rozszerzalności cieplnej.

Poszczególne typy stali austenitycznych mają nieco inne właściwości mechaniczne, co jest ściśle związane z różnicami w ich składzie chemicznym. Materiały wykorzystywane do produkcji części złącznych są wytwarzane zgodnie z normą ISO 3506.

Stal A2 – najpopularniejszy rodzaj stali nierdzewnej INOX. Stosuje się ją do wytwarzania m.in. sprzętu AGD, wyposażenia medycznego czy środków transportu. Nie może być jednak wykorzystywana w środowiskach zawierających chlor.

Stal A4 – rodzaj „kwasoodporny”. Ponieważ zawiera dodatek molibdenu, ma większą odporność na korozję niż stal A2, przez co może być stosowana w środowisku zawierającym chlorki lub kwasy. Wytwarza się z niej elementy, które muszą być odporne na wodę morską, parę wodną oraz wilgotne powietrze.

Oznaczenia stali nierdzewnej INOX

Specjalne oznaczenia pozwalają od razu rozpoznać rodzaj materiału, który został zastosowany do produkcji danego elementu. Zgodnie z normami europejskimi (EN) stosowane są dwa systemy oznaczania stali INOX: za pomocą znaków (ciąg cyfr oraz liter) oraz numeryczny (ciąg cyfr).

Najpopularniejszym rozwiązaniem jest system numeracji przyjęty przez Amerykański Instytut Żelaza i Stali (AISI), czasem z uwzględnieniem UNS (Zunifikowany System Numerowania). Przykładowo najbardziej popularna stal nierdzewna A2 (1.4301) ma w tym systemie oznaczenie AISI 304.

Normy opisujące elementy złączne ze stali nierdzewnej INOX

Podstawową normą stosowaną do opisu stali nierdzewnych INOX jest PN-EN 10088. Charakteryzuje składy chemiczne oraz właściwości fizyczne stali odpornych na korozję. Opisuje również produkty płaskie (blachy), długie (pręty), a także przeznaczone do zastosowań konstrukcyjnych ze znakiem CE. Elementy złączne wykonane ze stali nierdzewnej opisują również normy zawarte w PN-EN ISO 3506.

Stal INOX jest powszechnie wykorzystywana do produkcji elementów złącznych, ponieważ gwarantuje im wytrzymałość, odporność na korozję i inne przydatne właściwości. Z jej cech korzysta się jednak także w wielu innych przypadkach.

Zastosowanie stali INOX

Różne odmiany stali INOX wykorzystuje się nie tylko do produkcji elementów złącznych (m.in. śrub, wkrętów, nakrętek, prętów gwintowanych), ale też innych produktów. Są powszechnie spotykane w wielu dziedzinach przemysłu oraz życia codziennego. Korzystają z nich takie branże, jak m.in.:

• przemysł maszynowy,
• budownictwo i architektura (np. elementy mostów, a także kładek dla pieszych, poręcze),
• motoryzacja oraz transport (m.in. układy wydechowe, ramy, poszycia autobusów),
• przemysł spożywczy (np. zbiorniki do przechowywania mleka, piwa, wina),
• przemysł kosmetyczny i farmaceutyczny,
• medycyna (np. urządzenia sanitarne i przyrządy chirurgiczne),
• technologia i przemysł wodny (np. elementy instalacji wodociągowych i oczyszczalni ścieków),
• chemia, petrochemia oraz energetyka (m.in. instalacje odsiarczania spalin, zbiorniki do magazynowania skroplonych gazów w temperaturze kriogenicznej),
• lotnictwo i przemysł zbrojeniowy,
• sztuka (m.in. rzeźby, biżuteria),
• przemysł produkcji AGD (m.in. zmywarki, lodówki, piekarniki).

Kluczową cechą stali INOX jest jej odporność na korozję. Dzięki tej właściwości jest w pełni funkcjonalna nawet w warunkach, w których będzie stale narażona na kontakt z wilgocią. Z tego względu zgodnie z normami HACCP przy pracy z produktami spożywczymi powinno się korzystać właśnie z urządzeń i przyrządów wykonanych ze stali nierdzewnej. Przez to jest powszechna również w zakładach produkcji i przetwórstwa żywności, a także w lokalach gastronomicznych.

Chcesz lepiej orientować się w temacie stali nierdzewnej? Zachęcamy do regularnego odwiedzania naszego bloga, w którym znajdziesz wiele artykułów na ten temat.